Wszyscy posiadamy na ciele mniej lub więcej pieprzyków. Niektóre z nich są z nami od urodzenia, inne pojawiają się z wiekiem. Czy pieprzyki mogą być niebezpieczne? Trudno sobie wyobrazić, aby znamię towarzyszące nam przez lata niosło ze sobą jakieś zagrożenia. Jednak wskutek złej pielęgnacji niektóre rodzaje pieprzyków mogą przekształcić się w złośliwy nowotwór skóry – czerniaka. Jak dbać o pieprzyki, aby tego uniknąć? Które z nich należy natychmiast usuwać? Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, czy twój pieprzyk jest niebezpieczny.
Spis treści
Jak powstają pieprzyki?
W medycynie pieprzyki nazywane są znamionami barwnikowymi. Są to zmiany skórne, które powstają poprzez namnażanie się melanocytów, czyli komórek odpowiedzialnych za magazynowanie i wytwarzanie melaniny. Od ilości tego pigmentu w skórze zależy kolor naszej karnacji i oczu.
Pieprzyki dzielą się na wrodzone i nabyte. Średnio każdy człowiek posiada około 20 z nich. Powstają wskutek ekspozycji skóry na słońce, dlatego więcej pieprzyków mają osoby żyjące w ciepłych krajach. Posiadacze jasnej karnacji charakteryzują się większą skłonnością do powstawania znamion barwnikowych.
Musisz mieć świadomość, że rosnąca liczba pieprzyków na ciele wiąże się ze wzrostem ryzyka rozwoju czerniaka. Każde nowe znamię należy bacznie obserwować – głównie jego kształt i kolor. Najlepiej przez cały rok stosować filtry przeciwsłoneczne, a na pieprzyki nakładać więcej preparatu.
Rodzaje pieprzyków
Pieprzyki występują w różnych kolorach i kształtach. Barwa znamienia zależy od ilości zawartych w nim melanocytów – im jest ich więcej, tym ciemniejszy pieprzyk. W zależności od wyglądu i okoliczności powstania znamiona dzielimy na:
- wrodzone – zaliczają się do nich wszystkie pieprzyki, które mamy od urodzenia. Różnią się kształtem, kolorem i strukturą. Niekiedy obejmują duże obszary ciała.
- pospolite – typowe pieprzyki o regularnym, okrągłym kształcie i w jednym kolorze. Większość z nich pojawia się w dzieciństwie i są z reguły lekko wypukłe. Zazwyczaj mają barwę różową, jasnobrązową lub brązową.
- dysplastyczne (atypowe) – niektóre z nich mogą być niebezpieczne, dlatego wymagają bacznej obserwacji. Mają nieregularny kształt, a ich kolor nie jest jednolity. Osoby z atypowymi pieprzykami są w grupie ryzyka powstania czerniaka.
- błękitne – wrodzone lub nabyte znamię powstałe pod wpływem zjawiska świetlnego nazywanego efektem Tyndalla. Jego nazwa pochodzi od niebieskiej barwy. Zazwyczaj znamiona błękitne są płaskie, jednak zdarzają się również wypukłe. Najczęściej tego typu pieprzyki występują u osób pochodzenia azjatyckiego. Niosą małe ryzyko przekształcenia się w czerniaka.
- Mieschera – wypukły pieprzyk o lekko brązowej barwie lub koloru skóry, mogą z niego wyrastać włosy
- Meyersona – zazwyczaj rozwijają się po 30. roku życia. Charakterystyczny, swędzący pieprzyk otoczony pierścieniem egzemy. Trzy razy częściej występuje u mężczyzn.
- halo (Suttona) – również otoczone pierścieniem, jednak z białej skóry bez pigmentu. Są to znamiona zanikające, które z czasem zmieniają kolor na coraz bledszy, aby w końcu całkowicie zniknąć.
- Spitz – wypukły pieprzyk o różowym zabarwieniu. Zazwyczaj występuje na twarzy lub tułowiu u osób o jasnej karnacji poniżej 20. roku życia. Zdarza się, że sączy się z niego krew lub wydzielina. Niekiedy znika samoistnie.
- zespolone – grupy podobnie wyglądających pieprzyków na jednym obszarze ciała
Jak rozpoznać czerniaka?
Zwłaszcza pieprzyki atypowe niosą ryzyko przekształcenia w nowotwór. Jeżeli na twoim ciele pojawi się znamię o asymetrycznym kształcie lub dziwnym kolorze, koniecznie udaj się do lekarza. Nawet jeśli w tym momencie nie będzie ono ogniskiem chorobowym, należy kontynuować obserwację pod okiem dermatologa.
Prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka określa skala ABCDE. Nazwa jest skrótem od konkretnych cech pieprzyka w języku angielskim, które kwalifikują go jako potencjalny nowotwór. Pierwszą z nich jest asymetria (asymetry) – im większa, tym wyższe ryzyko choroby. Druga to kształt brzegów (borders), a trzecia kolor (color) – pieprzyki o niejednolitej barwie często okazują się czerniakami.
Potencjalnym zagrożeniem są też pieprzyki o średnicy (diameter) większej niż 0,5mm. Ostatnią cechą jest rozwój (evolution). Jeżeli w czasie ostatnich trzech miesięcy pieprzyk zaczął się zmieniać, może być czerniakiem.
Objawem choroby nie zawsze są wszystkie z powyższych cech. Wystarczy jedna nietypowa zmiana, aby zacząć się martwić. Dlatego należy uważnie obserwować swoje pieprzyki i w przypadku wątpliwości odnośnie ich wyglądu udać się do dermatologa. 90% wcześnie wykrytych czerniaków jest uleczalnych.
W większości przypadków za rozwój nowotworu odpowiada zbyt duża ekspozycja na słońce. Osoby z dużą ilością pieprzyków nie powinny korzystać z solarium – zwiększa ono prawdopodobieństwo choroby aż o 70%! Podczas opalania smaruj znamiona wysokim filtrem UV lub zakrywaj je. Drugim powodem powstawania czerniaków jest kontakt skóry z toksycznymi substancjami.
Usuwanie pieprzyków
Zmieniony chorobowo pieprzyk wymaga jak najszybszego usunięcia. Wiele osób usuwa atypowe pieprzyki w celu zapobiegania ich przekształceniu w czerniaka. Warto również przemyśleć usunięcie znamion, które mogą być nadmiernie wystawione na działanie słońca.
Niektórzy pozbywają się pieprzyków ze względu na estetykę lub dlatego, że znajdują się w miejscach narażonych na podrażnienia np. przez ubranie czy w trakcie codziennych czynności.
O sposobie usunięcia pieprzyka decyduje dermatolog. Przedtem przeprowadza dermatoskopię – badanie, podczas którego ogląda znamię pod mikroskopem. Jeśli zauważy jakiekolwiek niepokojące objawy, kieruje pacjenta na zabieg.
Obecnie można usunąć pieprzyki metodą chirurgiczną bądź laserową. W pierwszym przypadku pacjent poddawany jest miejscowemu znieczuleniu, a zabieg wykonywany skalpelem. Koniecznie należy przeprowadzić przedtem badanie histopatologiczne, ponieważ wycięcie pieprzyka o charakterze nowotworowym może skutkować rozprzestrzenieniem się komórek chorobowych na większe obszary.
Bezpieczniejszą metodą jest usuwanie znamion laserem. Zabieg jest bezbolesny i nie wymaga znieczulenia oraz nie pozostawia blizn. Tę metodę wykorzystuje się przy pieprzykach w trudno dostępnych miejscach.
Pieprzyki – profilaktyka
Pieprzyki należy chronić przed działaniem promieni słonecznych poprzez zakrywanie ich lub nakładanie wysokich filtrów UV. W przypadku znamion znajdujących się na odkrytych częściach ciała (np. twarzy) należy robić to przez cały rok. W godzinach najmocniejszego działania słońca najlepiej unikać wychodzenia na zewnątrz. Jeżeli posiadasz duże zmiany barwnikowe, rozważ noszenie specjalnej odzieży odbijającej promienie UV lub zakrywanie pieprzyków za pomocą plastrów.
Należy unikać również uszkodzeń mechanicznych znamion. Rozdrapany pieprzyk zdecydowanie zwiększa szanse na powstanie czerniaka. Przy depilacji miejsc pokrytych znamionami, zachowaj szczególną ostrożność. Jeżeli dojdzie do uszkodzenia pieprzyka, natychmiast oczyść ranę i obserwuj ją do czasu zagojenia. Absolutnie nie wolno podejmować prób samodzielnego usuwania znamion barwnikowych!
Częścią profilaktyki są również regularne wizyty u dermatologa i obserwacja pieprzyków, zwłaszcza tych o nietypowym wyglądzie. Udaj się do lekarza również wtedy, jeśli którakolwiek ze zmian skórnych budzi twoje wątpliwości.
