Jest to zaburzenie autoimmunologiczne, w którym nadmiernie pobudzony układ odpornościowy atakuje tarczycę i stymuluje ją do ponadprogramowej produkcji hormonów, co w konsekwencji prowadzi do nadczynności tarczycy, powstania wola i charakterystycznej dla choroby orbitopatii, czyli wytrzeszczu oczu, który w skrajnych przypadkach może nawet spowodować utratę wzroku. Choroba Gravesa-Basedowa występuje w każdym wieku, ale u kobiet aż 10 razy częściej niż u mężczyzn. Zazwyczaj wymaga długiego leczenia i stałej opieki endokrynologa.
Tarczyca jest jednym z najważniejszych organów w układzie hormonalnym człowieka, bierze udział w procesach metabolizmu, wytwarzaniu ciepła. Produkowane przez nią hormony: trójjodotyronina T3 i tyroksyna T4 wpływają na prawidłową pracę gruczołów płciowych, układu nerwowego i sercowo-naczyniowego. Gdy tarczyca zaczyna szwankować, wytwarzać za mało hormonów ( niedoczynność) lub za dużo, tak jak w przypadku choroby Gravesa-Basedowa, zaczynamy mieć poważne problemy ze zdrowiem. Jakie? Lista schorzeń może być naprawdę długa i zaskakująca.
Spis treści
Objawy chorej tarczycy. Co powinno nas zaniepokoić?
Choroba Gravesa-Basedowa powoduje rozwinięcie zespołu wszystkich objawów klinicznych charakterystycznych dla nadczynności tarczycy, ale pojawiają się też symptomy bardzo specyficzne i właściwe tylko tej chorobie, i to one od razu powinny wzbudzić naszą czujność. Pacjenci gwałtownie tracą masę ciała przy jednoczesnym wzmożonym, tzw.wilczym apetycie, co ma związek z przyspieszonym metabolizmem; możemy zaobserwować u nich nadmierną potliwość, skórę ciepłą i wilgotną, zmniejszenie poziomu cholesterolu widoczne w badaniach, problemy ze snem, skupieniem i koncentracją. U kobiet może dochodzić do zaburzeń miesiączkowania, a u mężczyzn obniżenie libido.
Niepokoić mogą także bóle brzucha, intensywne biegunki i zaburzenia rytmu serca, pojawienie się na szyi charakterystycznego wola. Pacjenci z chorobą Gravesa-Basedowa często są nadpobudliwi, mają dużą ilość energii, a mimo to skarżą się na zmęczenie. Dodatkowo słabo znoszą wysokie temperatury. Szczególnie niebezpiecznym sygnałem alarmującym o toczących się w naszym organizmie procesach chorobowych jest orbitopatia tarczycowa, czyli zaburzenie oczodołu powodujące wytrzeszcz oczu, osłabienie mrugania, podwójne widzenie. Ponieważ komórki w oczodołach reagują na stymulację przeciw TSHR, może dojść także do wzrostu ciśnienia w gałce ocznej, upośledzenia czynności mięśni oka, a nawet do uszkodzenia nerwu wzrokowego.
Inne objawy to przewlekły obrzęk przedgoleniowy ( objawy autoimmunologicznego zapalenia skóry widoczne na podudziach i stopach jako przebarwienie przypominające skórkę pomarańczową) i występująca znacznie rzadziej akropachia tarczycowa ( pogrubiałe i zaokrąglone palce rąk). Objawy w chorobie Gravesa-Basedowa pojawiają się naprzemiennie w zależności od okresów zaostrzeń i remisji choroby. Z różną intensywnością i częstotliwością wracają i znikają.
Tarczyca: jak to działa?
Zdrowa tarczyca ma swoje receptory dla TSH i przez nie jest pobudzana do wzrostu uwalniania hormonów. Choroba Gravesa-Basedowa jest zaburzeniem autoimmunologicznym i do końca nie znamy przyczyn jej rozwoju. Wiemy, że dotyka najczęściej kobiety w wieku 30-50 lat, nie bez znaczenia są czynniki genetyczne, długotrwały stres, palenie tytoniu, ciąża, nadmierna podaż jodu z pożywieniem, niedobór selenu, a także historia przebytych infekcji bakteryjnych czy wirusowych ( np. bakteria e.coli).
Niemal u wszystkich pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa pojawiają się przeciwciała skierowane przeciwko receptorowi TSH, w medycynie nazywane są TRAB-ami ( od TSH-receptor antibody), które łącząc się z receptorem TSH pobudzają go, przez co tarczyca stymulowana jest do wydzielania nadmiernej ilości hormonów tarczycy.
Innymi przyczynami powstawania nadczynności tarczycy (oprócz choroby Gravesa-Basedowa) mogą być toksyczne wola guzkowe, guzki anatomiczne, podostre zapalenie tarczycy, ostra faza choroby Hashimoto, przyjmowanie niektórych leków, m.in. lewotyroksyny i zawierającego jod amiodaronu.Tarczyca może być pobudzana do nadmiernej pracy także przez m.in. gruczolaka przysadki, który wydziela TSH, dlatego ważne jest przeprowadzenie badań i ustalenie przyczyn choroby.
Diagnostyka i leczenie
Aby zdiagnozować nadczynność tarczycy koniecznie jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych z oznaczeniem hormonów. W badaniach nadczynności stwierdzamy podwyższone stężenie wolnej tyroksyny i trójjodotyroniny fT3, fT4 przy jednoczesnym obniżonym, czasami nawet nieoznaczalnym stężeniu TSH.
Konieczne jest także wykonanie USG tarczycy, które u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa daje obraz znacznie powiększonej tkanki tarczycy z dużą ilością naczyń krwionośnych.
Natomiast w leczeniu choroby najczęściej stosowane są tyreostatyki, czyli leki blokujące nadmierne wydzielane hormonów tarczycy, jednak jak wyjaśnia endokrynolog dr n.med. Barbara Pniewska-Siark, w przypadku nawrotów choroby należy rozważyć podanie jodu radioaktywnego niszczącego tarczycę lub chirurgiczne wycięcie chorego gruczołu.
Naturalne leki: dieta w nadczynności tarczycy
dr Hanna Stolińska przyznaje w rozmowie z Narodowym Centrum Edukacji Żywieniowej, że dieta przy nadczynności tarczycy bardzo poprawia samopoczucie pacjenta, zwiększa wrażliwość tkanek na przyjmowane leki, stabilizuję masę ciała, zmniejsza stan zapalny w naszym organizmie, a jest to jedna z przyczyn nadczynności tarczycy.
„ Jeżeli pacjent szybko traci masę ciała, ma wiele niedoborów widocznych w badaniach biochemicznych, ważne jest zwiększenie wartości energetycznej diety, ale tylko na pewien czas dopóki hormony się nie ustabilizują. Dietę zaczynamy od prawidłowego spożycia jodu, czyli maksymalnie dwóch porcji ryby morskiej tygodniowo, ograniczamy prozapalne produkty wysoko przetworzone, cukier i alkohol.
Zwracamy uwagę na większość ilość białka w diecie – chude mięso, chudy nabiał, rośliny strączkowe zawierające goitrogeny, substancje które hamują działanie hormonów tarczycy. To naturalny lek, który możemy znaleźć także w zielonych warzywach liściastych: brokułach, brukselce, kalafiorze, kapuście, jarmużu, szpinaku, kalarepie, brukwi, rzepie.
Jeśli chodzi o aktywność fizyczną, to musi być ona na odpowiednim poziomie, dostosowana do poszczególnych etapów choroby pacjenta. Pamietajmy, że duża aktywność fizyczna może powodować wytwarzanie wolnych rodników, dlatego lekarze zalecają umiarkowaną aktywność fizyczną 3 razy w tygodniu.
Ciąża u kobiet z nadczynnością tarczycy : „To skomplikowane”
Lekarze specjaliści zdecydowanie odradzają zajście w ciążę kobietom leczonym z powodu nadczynności tarczycy, ponieważ leki przeciwtarczycowe mogą uszkadzać płód. Dlatego warto najpierw poczekać aż leki zaczną działać, wyciszą objawy i ustabilizują pracę hormonów, a dopiero później, po konsultacji endokrynologicznej i przeprowadzeniu szczegółowych badań biochemicznych, rozważyć zajście w ciążę. Pacjentki leczone tyreostatykami w przypadku podejrzenia ciąży powinny natychmiast zgłosić się do lekarza, a te, u których planowane jest leczenie radioaktywnym jodem, powinny odłożyć plany prokreacyjne mniej więcej o rok.
Dokładnie tłumaczy to dr n.med. Luiza Napiórkowska, endokrynolog.
„Gdy wysuwamy podejrzenie nadczynności tarczycy u płodu, to kolejnym krokiem jest kordocenteza (pobranie krwi pępowinowej celem oznaczenia hormonów tarczycy).
U wszystkich pacjentek z rozpoznaną Chorobą Gravesa-Basedowa należy na początku ciąży oznaczyć stężenie TRAB. Dlaczego? Ponieważ TRAB przechodzi przez łożysko, do płodu i może aktywować tarczycę rozwijającego się maleństwa do pracy – powodując płodową nadczynność lub po urodzeniu nadczynność noworodkową. Gdy TRAB jest powyżej normy to kolejne oznaczenie TRAB powinno mieć miejsce pomiędzy 18-22tygodniu ciąży. Jeżeli wynik TRAB>3-krotnie przekracza górną granicę normy, zaleca się monitorowanie płodu pod kątem zaburzeń funkcji tarczycy (wykonuje się min. usg tarczycy płodu, ocenia się czynność serca i wiele innych parametrów)” – czytamy na blogu okiemdoktorluizy.pl
Z kolei w artykule opublikowanym na łamach „Ginekologii po dyplomie” czytamy, że:
„nadczynność tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa występująca u ciężarnej wpływa niekorzystnie na dziecko, prowadząc do mniejszej masy urodzeniowej, częstszego występowania wad wrodzonych, głównie układu kostnego (mikrokrania, przedwczesna kraniosynostoza i brachydaktylia), większej śmiertelności okołoporodowej oraz rozwoju niedoczynności tarczycy pochodzenia ośrodkowego na skutek długotrwałej supresji płodowego TSH.”
Ponieważ wiele chorób autoimmunizacyjnych wygasza się w trakcie ciąży, to ryzyko nawrotu choroby Gravesa-Basedowa właśnie w tym czasie lekarka ocenia jako niewielkie. Ale to tylko cisza przed burzą, bo jak tłumaczy, po porodzie układ odpornościowy kobiety wraca do normy ze zdwojoną siłą. Co to oznacza? Że największe zagrożenie nawrotu nadczynności tarczycy występuje ok.7-9 miesiąca po porodzie. Pewnie wiele mam zadaje sobie teraz pytanie o stosowanie leków przeciwtarczycowych podczas laktacji. Czy są one bezpieczne dla dziecka? Dr. Napiórkowska potwierdza, że podczas karmienia można stosować małe dawki leków przeciwtarczycowych. Bardzo ważne jest dobranie odpowiednich dawek farmaceutyków i wybór sposobu leczenia, który zawsze musi odbywać się pod okiem interdyscyplinarnego zespołu specjalistów ginekologów i endokrynologów.
Pacjentki często pytają też na forach o suplementację jodową w ciąży w przypadku kobiet ze zdiagnozowaną nadczynnością tarczycy. Czy jest to konieczne? Według najnowszych wytycznych American Thyroid Association (ATA) pacjentki leczone z powodu nadczynności tarczycy nie powinny suplementować dodatkowo jodu. Natomiast zgodnie z polskimi wytycznymi suplementację jodową powinny stosować wszystkie kobiety ciężarne i karmiące piersią, z wyjątkiem pacjentek z ciężką nadczynnością tarczycy.
Źródła: okiemdoktorluizy.pl, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, wylecz.to, Brodata Medycyna, podyplomie.pl, forumginekologii.pl, YouTube
