Opuchlizna, zaczerwienienie, obrzęk, bąble, charakterystyczna wysypka, a do tego towarzyszący wykwitom skórnym dokuczliwy świąd, który może uprzykrzyć życie i wywołać ogromną irytację. Powszechnie znana pokrzywka zawdzięcza swoją nazwę roślinie – dotknięcie pokrzywy skutkuje bowiem poparzeniem objawiającym się bąblami, pieczeniem i zaczerwienieniem skóry. To bardzo często występujące schorzenie dermatologiczne, które z reguły nie jest groźne i ustępuje samoistnie, choć w niektórych przypadkach bywa bardzo dokuczliwe i problematyczne. Bąble pojawiają się nagle i znikają dość szybko, jednak mogą także przenieść się w inne miejsce na ciele – zdarza się, że takie zmiany utrzymują się na skórze tygodniami. Jak rozpoznać tę chorobę i jak leczyć jej objawy?
Spis treści
Wstydliwy problem ponad jednej piątej populacji
Szacuje się, że około dwudziestu procent ludzi na świecie doświadcza pokrzywki. Specyficzny wygląd skóry, na której pojawiły się charakterystyczne dla tej choroby wykwity, to problem, który może powodować bardzo duży dyskomfort fizyczny i psychiczny. Osoba cierpiąca na to schorzenie nie tylko zmaga się z nieestetycznymi i dokuczliwymi objawami – takimi jak bąble, wysypka, zaczerwienienie skóry, świąd i pieczenie – lecz także doświadcza dyskomfortu psychicznego związanego z uczuciem skrępowania, a nawet zawstydzenia swoim wyglądem. Mimo charakterystycznych objawów pokrzywkę można pomylić z innymi chorobami dermatologicznymi, dlatego bardzo ważna jest prawidłowa diagnostyka, która pozwoli na wdrożenie odpowiedniego i przede wszystkim skutecznego leczenia. Problemy skórne mogą utrzymywać się nawet do sześciu tygodni i w takiej sytuacji odmiana choroby nazywana jest pokrzywką ostrą – powyżej tego czasu określa się jej postać jako przewlekłą.
Czy znamy przyczyny występowania choroby?
Zmiany mogą być bardzo dynamiczne, a objawy mogą się pojawiać w różnej kolejności i w różnych miejscach. Bąble mogą szybko znikać i ustępować miejsca innym zmianom skórnym, a także po kilku godzinach pojawić się w innym miejscu na ciele. Dlatego w niektórych przypadkach postawienie odpowiedniej diagnozy może być dla dermatologów wyzwaniem. Często bardzo ciężko jest ustalić, co wywołało wystąpienie choroby, dlatego w takiej sytuacji konieczna może być rozszerzona diagnostyka – także taka, która wykluczy ewentualne choroby współistniejące mogące przyczynić się do wystąpienia wykwitów chorobowych na skórze. Pojawienie się pokrzywki jest reakcją naczyniową – w wyniku rozszerzania się naczyń krwionośnych i zwiększenia ich przepuszczalności osocze oraz substancje chemiczne z komórek krwi przedostają się do skóry, wywołując na niej objawy uczuleniowe.
Alergie, infekcje i inne „zapalniki”
Możemy wyróżnić kilka przyczyn pokrzywki, a jedną z nich jest alergia. Objawy schorzenia mogą być wywołane alergią pokarmową na takie produkty spożywcze, jak często uczulające mleko, jaja, orzechy, ryby czy niektóre owoce i warzywa, a także na inne składniki pożywienia w postaci barwników, konserwantów czy przypraw. Inne szkodliwe alergeny to pyłki roślin, sierść lub naskórek zwierząt domowych, jad owadów czy szkodliwe chemikalia, a nawet lateks. Bardzo często pokrzywkę mogą wywołać leki, na przykład penicylina czy surowica przeciwtężcowa, a także choroby – tarczycy, autoimmunologiczne, infekcje bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze lub wirusowe (takie jak HIV czy zapalenie wątroby każdego typu). Nie bez znaczenia dla wystąpienia objawów choroby są także czynniki fizyczne, takie jak temperatura otoczenia, promieniowanie słoneczne, ucisk, tarcie czy pocenie się.
Pokrzywka i wszystkie jej rodzaje
Mnogość czynników chorobowych i rodzajów tego schorzenia nie ułatwia procesu diagnostycznego i leczniczego. Wśród nich możemy wyróżnić pokrzywkę pokarmową, związaną z alergią na niektóre pokarmy oraz produkty wyzwalające histaminę – hormon ten znajduje się między innymi w kiszonkach, serach pleśniowych, rybach i owocach morza.
Osoby przyjmujące leki mogą być także narażone na pokrzywkę polekową alergiczną – wynik reakcji uczuleniowej na określone substancje w przyjmowanym leku – lub niealergiczną, która występuje podczas przyjmowania zaostrzających objawy leków na inne choroby, a także pokrzywkę aspirynową. Co ciekawe, ten rodzaj występuje nie tylko po spożyciu aspiryny (co sugeruje nazwa), lecz także takich produktów jak awokado, śliwki, jagody, maliny czy tymianek.
Często występujące rodzaje choroby – niezwiązane ze spożywanymi pokarmami i przyjmowanymi lekami – to także pokrzywka cholinergiczna, która pojawia się w efekcie wzrostu temperatury ciała; kontaktowa – powstająca w wyniku kontaktu z lateksem, żywicą lub innymi czynnikami potencjalnie uczulającymi; a także fizyczna. Ta ostatnia może mieć różną genezę w zależności od wywołującego ją alergenu, dlatego wyróżniamy pokrzywkę fizyczną wodną, wibracyjną, opóźnionego ucisku, słoneczną czy z zimna.
Bardzo często pojawia się na naszym ciele także pokrzywka dermograficzna, która najczęściej jest efektem ucisku lub zadrapania skóry. Na szczęście zazwyczaj nie towarzyszą jej świąd czy bąble charakterystyczne dla tego schorzenia, jednak ich pojawienie się nie jest wykluczone. Zamiany na skórze często znikają po dwóch godzinach.
Możemy także wyróżnić pokrzywkę idiopatyczną, czyli samoistną. Przyczyny jej wystąpienia nie są znane, ponieważ w jej przypadku nie da się wykryć czynnika odpowiedzialnego za objawy na naszej skórze.
Charakterystyczne wykwity, czyli jak rozpoznać pokrzywkę
Podstawowymi objawami są specyficzne bąble i obrzęki na skórze, które mogą pojawić się w dowolnym miejscu na naszym ciele i którym towarzyszy bardzo dokuczliwy świąd. Mogą skupiać się w jednym miejscu lub rozsiać – w zależności od rodzaju schorzenia i czynnika drażniącego. Bardzo charakterystyczna dla pokrzywkowych bąbli jest ich tendencja do „wędrowania” – zazwyczaj dość krótko utrzymują się w jednym miejscu i znikają, by następnie pojawić się w zupełnie innym miejscu. W wyniku naciśnięcia palcem bąble bledną. Czasem oprócz objawów w postaci bąbli, świądu i obrzęków osoby chore doświadczają ogólnego rozbicia i gorączki, bólu stawów czy problemów trawiennych. Jeśli obrzęk związany z pokrzywką pojawi się wewnątrz naszego ciała – na języku czy w gardle – nie powinniśmy tego bagatelizować, ponieważ może to być pierwszy sygnał wstrząsu anafilaktycznego, bardzo groźnego dla naszego zdrowia, a nawet życia.
Jak można diagnozować pokrzywkę?
Zazwyczaj – w przypadku większości rodzajów tej choroby dermatologicznej, które ustępują samoistnie po kilku godzinach – nie przeprowadza się żadnych badań diagnostycznych, ponieważ nie ma takiej potrzeby. W przypadku pokrzywki pokarmowej i lekowej jednak priorytetem musi być postawienie odpowiedniej diagnozy i szybkie znalezienie czynnika, który nam szkodzi, by móc wyeliminować go z diety lub zmienić przyjmowane leki. Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż sześć tygodni, mają charakter przewlekły, dlatego wymagana jest bardziej szczegółowa diagnostyka w celu rozpoznania chorób towarzyszących i powodujących bąble, opuchliznę i świąd.
Sposoby na wyleczenie objawów
Poza wyeliminowaniem czynników wywołujących alergię w leczeniu ciężkiej i przewlekłej odmiany choroby stosuje się farmakoterapię – jeśli pokrzywka jest wynikiem innej choroby, wtedy podstawą leczenia jest leczenie właśnie tego schorzenia. Skuteczną metodą na sprawdzenie, jaki czynniki uczulający należy wyeliminować, jest metoda prowokacji, która polega na wyeliminowaniu danego czynnika, by doprowadzić do remisji, a następnie ponowne narażenie organizmu na kontakt z nim, by sprawdzić, czy objawy wystąpią ponownie. Leczenie farmakologiczne polega przede wszystkim na podawaniu leków antyhistaminowych drugiej generacji, a w przypadku bardzo ciężkich objawów – kortykosteroidów systemowych, jednak nie przez długi okres, by nie zaszkodzić organizmowi.
