Atakuje nagle, ale tylko tych, którzy chorowali już na ospę wietrzną. Znaki rozpoznawcze: niesymetryczna wysypka i pęcherze skórne występujące zawsze po jednej stronie ciała oraz silny niewspółmierny do objawów ból.
Półpasiec jest ostrą chorobą zakaźną wywołaną przez wirus VZV ( ang. varicella zoster virus), ten sam, który odpowiada za ospę wietrzną. Po przechorowaniu ospy i wygaszeniu infekcji wirus wcale jednak nie znika z naszego organizmu, tylko przechodzi w stan uśpienia w komórkach nerwowych. Co więc sprawia, że po wielu latach może się reaktywować w naszym organizmie?
Dr n.med. Tomasz Pniewski wyjaśnia, że na ospę chorujemy tylko raz w życiu, ale już na półpaśca możemy zachorować wielokrotnie, jeśli tylko wystąpią sprzyjające warunki dla rozwoju tego podstępnego wirusa. Jakie?
Wystarczy, że jesteśmy osłabieni i mamy obniżoną odporność np. pod wpływem grypy, w czasie ciąży, ciężkiego zapalenia płuc, nadmiernego nasłonecznienia lub w przebiegu choroby metabolicznej takiej jak m.in. cukrzyca, ale też w wyniku restrykcyjnej diety, urazu psychicznego czy przewlekłej antybiotykoterapii. Przyczyn może być wiele. Specjaliści wskazują, że ryzyko zachorowania zwiększa radioterapia i chemioterapia, a także przyjmowanie leków immunosupresyjnych i steroidów. Niestety półpasiec często nawraca, szczególnie u osób z zaburzeniami immunologicznymi.
Spis treści
Objawy: „uczucie jakby ból dosłownie nas opasał”
– Półpasiec, jak sama nazwa wskazuje, zajmuje pół naszego ciała w obrębie klatki piersiowej, ale też w okolicy twarzy czy pachwin. Występuję zawsze asymetrycznie. Wcześniej pojawia się świąd, pieczenie, mrowienie, drętwienie. Cechą charakterystyczną jest dokuczliwy ból. Nawet przy niewielkich 2-3 centymetrowych zmianach pęcherzowych na skórze czujemy, jakby ból dosłownie opasał nas w okolicy międzyżebrowej. Dochodzi do zapalenia nerwu i unerwionej przez niego skóry. To olbrzymi problem dla wielu ludzi – podsumowuje dr Pniewski na kanale „Polska mówi” na YouTube.
Pęcherze i grudki półpaśca występują najczęściej na plecach, tułowiu i brzuchu.
Półpaścowi mogą towarzyszyć także bóle głowy, gorączka, problemy żołądkowe, osłabienie i ogólne złe samopoczucie (często poprzedzają wystąpienie wysypki). Pacjenci skarżą się także na osłabienie mięśni i światłowstręt.
W grupie ryzyka znajdują się osoby starsze powyżej 60 roku życia i żyjące w przewlekłym stresie. Półpasiec rzadko występuje u dzieci ( te zazwyczaj łapią ospę), ale może być niebezpieczny u noworodków. W przypadku kobiet w ciąży półpasiec nie stanowi ( w przeciwieństwie do ospy wietrznej) zagrożenia dla płodu, ponieważ wirus nie może przedostać się przez łożysko do dziecka.
Co istotne, jak podkreśla dr Pniewski, półpasiec koreluje z ogólnym stanem naszego zdrowia. Jeśli zmiany na skórze są duże i półpasiec zajmuje nawet kilkanaście centymetrów kwadratowych albo atakuje oczy lub narządy płciowe, poszukajmy przyczyn ogólnoustrojowych. Zazwyczaj są to choroby rozrostowe, zdarza się, że wirus HIV.
U ludzi generalnie zdrowych półpasiec nie przebiega w sposób burzliwy.
Jak już wspomnieliśmy półpasiec jest chorobą zakaźną, chory zaraża od momentu pojawienia się na skórze pęcherzy aż do czasu zagojenia się i przyschnięcia wysypki. Zarażenie następuje poprzez bezpośredni kontakt z płynem występującym w pęcherzach. Dlatego lekarze zalecają szczególne dbanie o higienę, częste mycie rąk wodą z mydłem, przykrycie wysypki plastrem lub ubraniem i unikanie przez chorego kontaktu zwłaszcza z osobami, które nie przechorowały jeszcze ospy wietrznej.
Uwaga na niebezpieczne powikłania!
W przypadku wystąpienia pierwszych objawów półpaśca należy bezzwłocznie zasięgnąć opinii lekarza. Szybkie wdrożenie leczenia może zapobiec ciężkiemu przebiegowi choroby i groźnym powikłaniom neurologicznym, takim jak zapalenie opon mózgowych czy neuralgia popółpaścowa
( występująca u 9-14% chorych), która pojawia się w wyniku uszkodzenia włókien nerwowych przez wirus półpaśca. Objawem choroby jest ostry ból w miejscu wysypki, ale utrzymujący się nawet do kilku lat po wygojeniu wysypki półpaścowej na skórze.
Dr n.med. Agnieszka Żebrowska wyjaśnia na kanale „Wylecz to!”, że w przypadku gdy półpasiec dotyczy skóry twarzy, szczególnie oczu lub uszu, bardzo ważna jest pilna konsultacja okulistyczna i laryngologiczna. Półpasiec atakujący nerw oczny ( półpasiec oczny) może wywoływać zapalenie rogówki i tęczówki oraz spowodować nieodwracalne zmiany wzroku, a nawet ślepotę. Oko to bardzo wrażliwy narząd, dlatego pacjenci skarżą się na silne bóle i pieczenie, ponieważ wysypka pęcherzykowa pojawia się nie tylko na skroni czy powiece, ale także bezpośrednio na spojówce i rogówce. Może pojawić się łzawienie oka, obrzęk i wyjątkowa nadwrażliwość na światło. Dodatkowo, powstające owrzodzenia są podatne na zakażenia bakteryjne.
Kiedy półpasiec atakuje natomiast ucho wewnętrzne ( bolesna wysypka pojawia się we wnętrzu i w małżowinie ucha), także może spowodować groźne dla zdrowia powikłania: niedosłuch lub trwałą utratę słuchu, szumy uszne, zawroty głowy. Półpasiec uszny może prowadzić także do porażenia nerwu twarzowego, niedowładu i asymetrii twarzy oraz opadania kącika ust ( jest to tzw. zespół Ramsaya Hunta). Pacjenci mają trudności w mówieniu, nie mogą całkowicie zamknąć oka ani zmarszczyć czoła.
To stan poważnie zagrażający naszemu zdrowiu wymagający natychmiastowego leczenia ( w ciągu 7 dni od wystąpienia pierwszych objawów), a niedowład nerwu twarzowego – rehabilitacji pod okiem specjalistów. Szacuje się, że mniej niż 50% pacjentów odzyskuje pełną sprawność mięśni twarzy. Lekarze alarmują, że długotrwały uporczywy ból towarzyszący półpaścowi może ponadto powodować bezsenność oraz depresję.
Sposoby leczenia
Typowy półpasiec trwa około dwa tygodnie i zazwyczaj leczony jest lekami miejscowymi, wysuszającymi, przeciwwirusowymi. Najczęściej podawany jest acyklowir w wysokich dawkach (podawany jest także kobietom w ciąży) lub walacyklowir. Szybkie wdrożenie terapii farmakologicznej prowadzi do ustąpienia wysypki i zapobiega pojawieniu się nowych zmian skórnych.
W leczeniu półpaśca stosuje się leki przeciwbólowe ( ibuprofen, paracetamol, tramadol, fentanyl) i maści rozgrzewające, miękkie opatrunki, a także łagodzące swędzenie skóry leki antyhistaminowe. W ciężkich przypadkach dodatkowo stosuje się kortykosteroidy i karbamazepinę. Rekomendowane są chłodne kąpiele i okłady miejsc zajętych wysypką. W profilaktyce przeciwwirusowej eksperci zalecają dwudawkowe szczepienie przeciwko VZV ( zapobiegające zachorowaniu na ospę i półpaśca, to ważne szczególnie dla kobiet planujących ciążę), unikanie stresu i stosowanie zdrowej diety wzmacniającej układ odpornościowy.
W ostrym przebiegu choroby, w przypadku wystąpienia półpaśca ocznego, usznego czy rozległej postaci rozsianej, która wyglądem przypomina ospę wietrzną ( najczęściej ten rodzaj półpaśca atakuje chorych na nowotwory), wskazane jest leczenie pacjenta w warunkach szpitalnych acyklowirem we wlewach dożylnych.
Źródła: Youtube: „Polska mówi”, „Wylecz to”, www.doz.pl, podyplomie.pl
